logo

Beskid Niski

Beskid Niski: zwiedzanie cerkiewek c.d.

Po wycieczce górskiej znów spędziliśmy dzień na objeżdżaniu cerkwi łemkowskich w Beskidzie Niskim. Niestety nie wszystkie były otwarte.

1. Hańczowa

Zaczęliśmy od cerkwi najbliższej nas, w Hańczowej. Obecnie prawosławna, dawniej greckokatolicka cerkiew p.w. Opieki Bogurodzicy pochodzi z XIX wieku i jest jedną z największych w polskich Karpatach. Trójdzielna, kryta gontem, poza blaszanym dachem z baniami, posiada duży babiniec z postawioną nad nim wysoką wieżą z pozornymi zegarami. Malowane wskazówki ustawione były na czas niedzielnego nabożeństwa. Wnętrze z ikonostasem z XIX w. przystosowane zostało do liturgii w obrządku wschodnim

Hańczowa
Cerkiew w Hańczowej...

wieża       dach
została niedawno pokryta nowym gontem

2. Skwirtne

Cała kryta gontem, piękna cerkiew w Skwirtnem św. Kosmy i Damiana posiada zgrabną sylwetkę i urok starego zabytku. Jest nietypowa, gdyż dachy (poza wieżą) nie posiadają makowic (bani). Strzelisty dach nad nawą udało się uzyskać dzięki konstrukcji namiotowej. Cerkiew pochodzi prawdopodobnie z I poł. XIX w. i służyła najpierw grekokatolikom, później również prawosławnym a obecnie jest kościołem rzymskokatolickim. Ikonostas cerkwi został obrabowany w czasie II wojny światowej i pozostał z niego tylko najniższy rząd ikon. W miejscu zaginionych ikon wstawiono obrazy Chrystusa i świętych, malowane na dużych deskach a ramy ikonostasu i ścian świątyni utrzymano w kolorystyce niebieskiej, podobnie jak pastelowe polichromie, powstałe w 1900 roku. W cerkwi pozwolono nam wejść do wnętrza prezbiterium, gdzie mogliśmy podziwiać dziewiętnastowieczne malowidła, ołtarz a nawet ornat. Wszystko za sprawą bardzo miłej pani, oprowadzającej nas.

Skwirtne
Piękna bryła cerkwi w Skwirtnem...

cerkiew w Skwirtnem z boku
byłaby klasycznym przykładem cerkwi w stylu północno - zachodnim, gdyby nie to, że brakuje w niej makowic

wieża w Skwirtnem       gont
Cerkiew w Skwirtnem cała pokryta jest gontem

cerkiew w środku
W środku cerkiew pomalowana jest w tonacji niebieskiej, ale z ikonostatu zostało niewiele

Chrystus Pantokrator   Matka Boska   Kosma i Damian   ikona
Ikony namiestne

prezbiterium
W niewielu dawnych cerkwiach udało nam się zajrzeć do prezbiterium, a tu tak

w Skwirtnem       ołtarz
Ołtarz w prezbiterium

chorągiew       stara ikona
Stara chorągiew i dziewiętnastowieczna ikona Matki Boskiej

3. Kwiatoń

Kwiatoń słynie z cerkwi św. Paraskewy, która uważana jest za najpiękniejszy przykład budownictwa północno - zachodniego w stylu łemkowskim. Cała kryta gontem, ze strzelistą, wysoką wieżą i podwójnie łamanymi dachami nad nawą i prezbiterium, posiada doskonałe proporcje, być może dlatego, że każda jej część została zbudowana na planie kwadratu. Zbudowana w II połowie XVII w. dostała 100 lat później smukłą wieżę o konstrukcji słupowo – ramowej z podwieszaną izbicą i niewysoką zachatą. Wrażenie harmonii potęgują prawie tej samej wielkości makowice. Cerkiew obecnie jest wpisana na listę zabytków UNESCO.
     Po cerkwi oprowadzał nas pan Jan Hyra, autor publikacji „Kiedyś służba boża, dziś Msza św”, który odsłonił przed nami wiele ciekawych tajemnic, związanych z jej wyposażeniem. Polichromie, udające marmurowe ściany świątyni, pochodzą z początku XIX wieku. Wspaniały ikonostas wykonany został na początku XX wieku i jest dziełem malarza M. Bogdańskiego i snycerza A. Szajny. Ikonostas posiada pewne cechy rzymskokatolickie – postać Chrystusa na krzyżu ma przybite dwie nogi naraz ( w porządku wschodnim rzeźbiono Chrystusa z dwoma stopami położonymi obok siebie). W drzwi diakońskie, pięknie wyrzeźbione w liście winorośli, wmontowano medaliony z wizerunkami ewangelistów. Ostatnia wieczerza jest kopią obrazu Leonardo da Vinci. Ołtarz główny pochodzi z XIX wieku a dwa boczne z ikonami Matki Boskiej z Dzieciątkiem i Zdjęcie z Krzyża są XVIII – wieczne (czasy Stanisława Leszczyńskiego). Nad babińcem znajduje się galeria śpiewacza a jego strop pokrywa piękne malowidło Matki Boskiej Dobrej Opieki. Patronka świątyni ma swój wizerunek w ikonostasie – św. Paraskewa, męczennica zamordowana przez żołnierza rzymskiego jest też patronką narzeczonych i rodzin.

wieża cerkwi w Kwiatoniu   Bieszczady - Kwiatoń
Uważana za najpiękniejszą cerkiew typu zachodniego świątynia w Kwiatoniu

cerkiew w Kwiatoniu   łamany dach
Cerkiew jest cała kryta gontem i posiada podwójnie łamane dachy

polichromie
Polichromie, udające marmurowe ściany zdobią całą świątynię

polichromie marmurowe

ikonostas w Kwiatoniu
Ikonostas z XIX wieku

rzędy ikon
Trzy rzędy ikon: prorocy, apostołowie i prazdniki

część ikonostasu
Środkowa część ikonostasu z ikoną Chrystusa Króla, apostołami, prazdnikami i Ostatnią Wieczerzą

bok ikonostasu
Część boczna ikonostasu z apostołami i prorokami

prazdniki   Kwiatoń - prazdniki
Prazdniki

Matka Boska         Pantokrator
Dwie najważniejsze ikony namiestne: Matka Boska z Dzieciątkiem i Chrystus Pantokrator (Nauczający)

św. Paraskewa         wrota w Kwiatoniu
Patronka świątyni: św. Paraskewa i wrota carskie

babiniec
Na suficie nad babińcem znajduje się niezwykłe malowidło:...

plafon
"Matki Boskiej Dobrej Opieki"

wygnanie z raju   zabójstwo Abla
Obrazy na ścianach babińca: "Wygnanie z raju" i "Zabójstwo Abla"

4. Gładyszów

W Gładyszowie odkryliśmy coś nietypowego dla tych okolic. Cerkiew greckokatolicka p. w. Wniebowstąpienia Pańskiego zbudowana została na planie krzyża greckiego przez huculskich cieśli w latach 30-tych XX wieku. Piękna bryła drewnianej, oszalowanej budowli przykryta jest blaszanymi daszkami z centralną kopułą.

Gładyszów
Nietypowa cerkiew w Gładyszowie...

cerkiew w Gładyszowie
zbudowana została na planie krzyża greckiego

       krzyże

5. Pętna

Kolejnym nietypowym obiektem jest mała murowana cerkiew greckokatolicka w Pętnej z 1916 r. Biała cerkiewka, wzniesiona na planie krzyża z jedną kopułą ma swój niezaprzeczalny urok. Z Pętnej Staś zawiózł nas do gospodarstwa agroturystycznego w Banicy, koło Krzywej, gdzie z hodowanych kóz gospodyni wytwarza bardzo dobre sery i na bazie ich różne przysmaki. Mnie zainteresowały tu leniwe, cudnej urody koty

Pętna
Biała cerkiew w Pętnej

       cmentarz
Wieża dzwonna konstrukcji słupawej i dwa cmentarze w Pętnej

gospodarstwo
Gospodarstwo agroturystyczne w Banicy...

   kot beskidzki
Czarna piękność

   kot beskidzki 2
Rudy rozkoszniaczek

6. Bodaki

Następny przystanek był w Bodakach. Są tu dwa obiekty: cerkiew św. Dymitra z pocz. XX wieku, drewniana, z blaszanym dachem kalenicowym, typu schyłkowego – obecnie kościół oraz kaplica filialna, pełniąca obecnie rolę świątyni prawosławnej.

Bodaki
Dawna cerkiew w Bodakach

cerkiew w Bodakach
posiada konstrukcję typu schyłkowego

kaplica filialna  
Kaplica filialna, pełniąca obecnie rolę świątyni prawosławnej

chałupka
Bardzo podobała nam się w Bodakach ta stara chałupka z piwniczką

7. Bartne

Za to w Bartnem też znajdują się dwa obiekty, ale zupełnie innej klasy: prawosławna cerkiew im. Kosmy i Damiana z 1928 r., używana obecnie i stara, osiemnastowieczna cerkiew, zamieniona obecnie na muzeum. Współczesna świątynia, zrębowa, oszalowana i z blaszanym dachem posiada 200 – letni ikonostas, przywieziony tu z Lubelszczyzny oraz ikony patronów i Matki Boskiej z Dzieciątkiem, użyczone przez muzeum w Łańcucie. Część ikon ukrywa się w prezbiterium za wrotami. Starsza cerkiew p. w. Kosmy i Damiana, typu północno – zachodniego, cała kryta gontem i posiadająca hełm zamiast makowic jest bardzo cenna, nie tylko ze względu na architekturę. W środku jest XVIII – wieczny przepiękny ikonostas o żywych kolorach z ikonami pisanymi w oryginalny sposób. Twarze świętych wyglądają jak nalane. Z Bartnego pochodzi najwybitniejszy ukraiński i rosyjski kompozytor baroku, Dymitr Bartniański, którego dziadek był sołtysem we wsi.

cerkiew muzeum - Bartne
Wspaniała osiemnastowieczna cerkiew w Bartnem jest obecnie muzeum

ikonostas w cerkwi w Bartnem
XVIII - wieczny, oryginalny ikonostas utrzymuje barwną tonację

apostołowie
Rząd ikon Apostołów i nad nimi medaliony z prorokami

Bartne - ikonostas
Apostołowie z Jezusem i grupa Ukrzyżowania u góry

Ostatnia Wieczerza
A pod spodem Ostatnia Wieczerza

   Chrystus   Michał Archanioł
Ikony namiestne: Matka Boska z Jezusem, Chrystus Pantokrator i Michał Archanioł

obraz w Bartnem          wrota
Obraz "Zaśnięcie NMP" i wrota carskie

cerkiew prawosławna
Prawosławna cerkiew w Bartnem

cerkiew w Bartnem

ikonostas w cerkwi prawosławnej
Ikonostas 200 - letni, przywieziony z Lubelszczyzny

Bartne - ikony namiestne
Ikony namiestne i drzwi diakońskie z portretem

   Bartne - carskie wrota   ikona Maryi
Pozostałe ikony namiestne i wrota carskie

         ikona z Łańcuta
Ikony uzyskane w Muzeum w Łańcucie

widok z chóru
Ładny widok z chóru

We wsi, przy zejściu z gór ze szlaku czerwonego zobaczyć można starą, bieloną wapnem chałupę łemkowską. Mieszkańcy Bartnego należeli niegdyś do bogaczy, gdyż trudnili się kamieniarstwem.

droga w Bartnem
Krajobaz w okolicy Bartnego

Beskid Niski - chałupa
Zabytkowa chałupa

8. Ropica Górna

Nie udało nam się zwiedzić bardzo ładnej greckokatolickiej cerkwi Michała Archanioła w Ropicy Górnej z I poł XIX wieku, drewnianej, całej krytej gontem, poza oszalowanym deskami babińcem. A szkoda, bo wiele sobie obiecywałam po rokokowym ikonostasie, który jest w środku. Cerkiew reprezentuje typ budownictwa schyłkowego z kalenicowymi dachami o róznej wysokości i jest przy tym bardzo zgrabna.

cerkiew w Ropicy Górnej
Piękna cerkiew w Ropicy Górnej

Beskid Niski - Ropica
Cerkiew reprezentuje typ budownictwa schyłkowego z kalenicowymi dachami o róznej wysokości i jest przy tym bardzo zgrabna.

9. Owczary

Świetnie zachowana XVII - wieczna greckokatolicka cerkiew Opieki Bogarodzicy w Owczarach (dawniej Rychwałd) jest prawdziwą perełką. Dostała nawet nagrodę Prix Europa Nostra za najlepiej utrzymaną budowlę zabytkową. Jej dobry stan być może zawdzięczamy wybudowaniu jej na pniakach ściętych drzew, które nie dopuściły wilgoci do podłóg. Cerkiew była budowana przez trzy wieki. Najstarsza nawa powstała w połowie XVII wieku. Później dobudowano prezbiterium z zakrystią a pod koniec XVIII wieku babiniec z wieżą, który 100 lat później rozszerzono. Powstała w ten sposób bardzo ładna konstrukcja, kryta gontem z blaszanymi makowicami.
     Cerkiew kryje w środku przebogato ornamentowany ikonostas z XVIII wieku, rozszerzony na dole o predelle oraz 3 poziome ikony nad prazdnikami z rzadko spotykaną ikoną Chrystusa w grobie. Carskie i diakońskie wrota ze złotymi liśćmi akantu i ikonami umieszczonymi w medalionach są wspaniałym dziełem sztuki snycerskiej. Ikony napisane zostały przez Jana Medyckiego z Muszyny, który malował również obrazy olejne do kościołów. Uwagę zwracają też boczne ołtarze: jeden z XVII – wieczną ikoną Chrystusa Nauczającego (Pantokratora), a drugi przedstawiający św. Mikołaja z obrazkową historią jego życia. Barokowy ołtarz boczny jest bogatym tłem dla obrazu Matki Boskiej z Dzieciątkiem, ubranych w złotą sukienkę, coś co rzadko spotyka się w łemkowskich cerkwiach. Tłem do tych dzieł sztuki jest delikatna polichromia. Świątynia jest teraz kościołem rzymskokatolickim, współużytkowanym przez grekokatolików. Znajduje się na liście Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO.

cerkiew w Owczarach
XVII - wieczna greckokatolicka cerkiew w Owczarach posiada imponującą bramę i klasyczną sylwetkę cerkwi łemkowskiej (typ północno - zachodni)

ikonostas w Owczarach
Bogato rzeźbiony i złocony ikonostas z XVIII wieku nadaje cerkwi klimat przepychu

perła na liście UNESCO
Nie dziwi, że ta piękna cerkiew z takim ikonostasem jest na liście Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO

wspaniały ikonostas
Ikonostats poza bogactwem formy posiada pewne dodatkowe, rzadko spotykane elemeny: 3 poziome obrazy nad prazdnikami z ikoną Chrystusa w grobie oraz predelle na dole pod ikonami namiestnymi

   Owczary - carskie wrota  
Krzyż wieńczący ikonostas i carskie wrota są snycerskimi dziełami sztuki

predella
Na predellach przedstawiono sceny z życia pana Jezusa

ołtarz boczny          
Boczne ołtarze z XVII - wiecznymi ikonami: Chrystusa Pantokratora i św. Mikołaja (ten został po bokach postaci obramowany obrazkami z historią jego życia)

ołtarz boczny z Matką Boską      
Barokowy boczny ołtarz z ikoną ukoronowanej Matki Boskiej z Dzieciątkiem dodatkowo podkreśla wrażenie bogactwa wnętrza świątyni

10. Sękowa

Na deser podjechaliśmy do jedynego ( w czasie tej wycieczki), drewnianego zabytku rzymskokatolickiego, ale za to bardzo słynnego. Bardzo stary, modrzewiowy kościół św. Filipa i Jakuba w Sękowej wybudowany został na początku XVI wieku. Otoczony murem i łańcuchem drzew, unikalny pod względem formy, zwraca uwagę dzięki wysokiemu, stromemu dachowi, wydłużonemu dodatkowo przez, wspierające się na słupach, podcienia, zwane sobotami (gdyż mogli pod nimi przenocować wierni zjeżdżający wieczorem w sobotę celem uczestnictwa w porannej niedzielnej mszy). Cały dach kościoła pokryty jest gontem, razem z dachem wieży. Wieża przykrywa przedsionek do kościoła, nieosłonięty ścianami i spojrzenie na jej konstrukcję od środka robi naprawdę duże wrażenie. Kościół prawie całkowicie zniszczony w czasie I wojny światowej, został odrestaurowany, za co otrzymał nagrodę Prix Europa Nostra i jest na liście UNESCO. Niestety nie udało nam się wejść do środka – nie przyjechaliśmy o określonej godzinie, gdy kościół udostępniany jest do zwiedzania.

kościół w Sękowej
Kolejny wspaniały zabytek, będący na liście UNESCO, to tym razem kościół rzymskokatolicki z XVI wieku

drewniany unikat
Unikalna konstrukcja kościoła, całego krytego gontem, z wielkim, spadzistym dachem, osłaniającym również soboty

soboty
Pod sobotami można było schować się, czekając na nabożeństwo


Szkoda, że nie udało nam się wejść do środka do kościoła, który był portretowany przez Wyspiańskiego, Tetmajera i Mehoffera

cerkiew w Czarnej />        Beskid Niski -cerkwie oraz kościoły w Binarowej i Bieczu

       Powrót do strony o Beskidach

Powrót do strony głównej o podróżach

mail