logo

Zabytki Ziemi Przemyskiej

Zabór austriacki był najmniej „restrykcyjnym” z trzech zaborów Polski a administracja cesarstwa tolerowała wielonarodowość i wielokulturowość różnych regionów, tworzących to rozległe mocarstwo. Cerkwie, które znajdywały się pod zaborem austriackim, mają więc inną historię od tych z zaboru rosyjskiego. Przede wszystkim obrządek unicki mógł tu istnieć bez żadnych przeszkód przez cały XIX wiek a nawet cieszył się poparciem władz, jako przeciwwaga dla religii prawosławnej i cerkwie utraciły swych gospodarzy dopiero po akcji „Wisła”. Wówczas część świątyń została opuszczonych a część zamieniono na kościoły rzymskokatolickie. Te pierwsze czasem ulegały dewastacji, (ale nie zawsze) a bezcenne ikonostaty częściowo utracono lub zostały zabrane do regionalnych muzeów, gdzie się zachowały w dobrym stanie, a te drugie otrzymały inny wystrój, związany z wymogami przeprowadzania nabożeństw rzymskokatolickich i mogły liczyć na renowację w miarę uzyskiwania funduszy.

Po 1989 r część tych świątyń wróciła do grekokatolików. Dodatkowo w ostatnich latach wiele z nich odnowiono i połączono je w szlak architektury drewnianej, udostępniając je tym samym turystom.

6. Cerkiew w Gorajcu

W Gorajcu w województwie podkarpackim w powiecie lubaczowskim natknęliśmy się na piękną cerkiew pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny całą krytą gontem. Ma ona konstrukcję zrębową i postawiona jest na kamiennej podmurówce. Cerkiew łączy ze sobą cechy budownictwa zachodniego (elementy konstrukcyjne) z bryłą na wzór wschodni. Jest budowlą trójdzielną (prezbiterium, nawa główna i babiniec) z cebulastymi hełmami i kutymi, żelaznymi krzyżami z 1 poł. XIX w. Kopuła nad nawa jest łamana i posiada pseudolatarnię.
Więcej o rodzajach cerkwi i ich cechach konstrukcyjnych piszę na stronie o Beskidach: Beskidzkie cerkwie

cerkiew w Gorajcu
Cerkiew w Gorajcu

cerkiew w Gorajcu
Cerkiew w Gorajcu ma ładną bryłę typu wschodniego

przód       babiniec
Ach, te piękne gontowe dachy...

na przyzbie    ja
Siedzę na przyzbie

Cerkiew razem z drewnianą dzwonnicą, przeniesioną tu z Majdanu Sieniawskiego, tworzy rozległy komleks. Jako pochodząca z połowy XVI wieku, należy do najstarszych obiektów drewnianego budownictwa cerkiewnego w Polsce, choć do niedawna sądzono, że jest o 200 lat młodsza. Dopiero odkrycie pierwotnych polichromii w trakcie remontu budynku zdradziło jej prawdziwy wiek.

7. Cerkiew w Radrużu

Do niedalekiego Radruża jechalismy z wielka nadzieją na estetyczną ucztę, gdyż znajduje się tam drewniany zespół cerkiewny z II połowy XVI w., wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Cerkiew pod wezwaniem św. Paraskewy należy do najstarszych i najlepiej zachowanych obiektów drewnianego budownictwa cerkiewnego w Polsce. Znalazła się na prestiżowej, międzynarodowej liście World Monuments Fund (WMF), która obejmuje bezcenne obiekty warte ratowania.

Świątynia niegdyś prawosławna i greckokatolicka, jest obecnie muzeum, ale my niestety nie trafiliśmy na jego otwarte wrota – nawet trudno było nam skontaktować się z przewodnikiem. Teraz, jak czytałam na stronie WWW, można ją zwiedzać przez cały tydzień, ale w 2008 r. nie mieliśmy tyle szczęścia. Nawet nie mogliśmy przejść przez ogrodzenie, aby zrobić dobre zdjęcia. A cały kompleks wraz z dzwonnicą otoczony jest murem, co nadaje mu charakter obronny. W niespokojnych czasach XVII wieku cerkiew − oprócz funkcji religijnych − odgrywała rolę warowni, w której mogli się schronić mieszkańcy podczas najazdów tatarskich. Teraz mur zabronił nam wejścia...

cerkiew w Radróżu
Cerkiew w Radróżu...

zamknięta cerkiew
była niestety zamknięta

Cerkiew jest trójdzielną budowlą konstrukcji zrębowej, o charakterze późnogotyckim, zbudowaną na rzucie trzech kwadratów. Dachy i ściany podbite są gontem. Dokoła cerkwi ciągną się obszerne soboty wsparte na słupach, t.j. daszki, dające schronienie wiernym, którzy przyjeżdżali do świątyni w sobotę i spędzali tu noc, aby zdążyć na poranne niedzielne nabożeństwo.

kryta gontem    za murem

8. Cerkiew w Szczutkowie

Zupełnie inną cerkiew znaleźliśmy w Szczutkowie - dawną cerkiew greckokatolicką pw. św. Dymitra Męczennika. Cerkiew z początku XX w. jest drewniana z blaszanymi dachami a obok znajduje się młodsza od niej drewniana dzwonnica. Położenie zespołu cerkiewnego posiada obronny charakter.

cerkiew w Szczutkowie
Cerkiew w Szczutkowie z blaszanymi dachami

na planie krzyża

9. Cerkiew w Łukawcu

Kolejną piękną cerkiew drewnianą ofiarował nam Łukawiec. Cerkiew greckokatolicka pw. św. Dymitra Męczennika wzniesiona w 1701 roku, a przebudowana po pożarze w 1923 roku, ma konstrukcję zrębową a jej jednokopułowa bryła nawiązuje do XVI - XVII-wiecznych cerkwi. Budynek został częściowa wzniesiony na wbitych w ziemię palach ze względu na podmokły teren. Dachy i ściany świątyni, powyżej linii najniższych daszków, pokryte są gontem, co w miejscach załamań dachów wygląda szczególnie ciekawie.
Piękny przykład sztuki dawnych cieśli i jakże miłe nasze odkrycie w czasie tej wycieczki

otoczenie
Cerkiew w Łukawcu stoi w środku wsi w obramowaniu wielkich drzew

Cerkiew w Łukawcu
Cerkiew w Łukawcu

drewniany zabytek       Łukawiec


kopuły       i krzyże
Harmonia dachów, krytych gontem i piękne, kute krzyże

piękno drewna
Te daszki, te pofalowane linie, wyrobione gontem, te wykończenia okienek - coś pięknego - uwielbiam taką sztukę

okno    okrągłe okienko    drzwi
A tu jeszcze na deser detale

Cerkiew nie jest obecnie użytkowana a tuż obok znajduje się drewniany kościół p.w. Objawienia Pańskiego z połowy XVIII w - rzadki w Polsce zabytek, wielokrotnie odnawiany. Ale to jeszcze nie wszystko – mały Łukawiec szczyci się dodatkowo nowym, współczesnym kościołem. Brawa dla Łukawca!

drewniany kościół    dzwony
Drewniany kościółek z XVIII wieku, wyglądający jak nowy i pomysłowa dzwonnica

współczesny kościół
Łukawiec zaimponował nam też pięknym, nowoczesnym kościołem

10. Cerkiew w Chotyńcu

Na deser pojechaliśmy do Chotyńca, gdzie podziwiać można kolejną cerkiew, wpisaną na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zespół cerkiewny z 1600 r. z osobną dzwonnicą, przeniesioną w 1993 ze wsi Torki koło Medyki, miał burzliwą historię. Po wysiedleniach 1947 roku cerkiew została zamknięta, a następnie przekazana kościołowi rzymskokatolickiemu. W latach 80-tych XX wieku zamknięto ją ponownie, ze względu na zły stan techniczny, ale w 1990 świątynia przejęta została przez pierwotnego właściciela – kościół greckokatolicki. Wtedy stała się świątynią odrodzonej parafii greckokatolickiej.

cerkiew w Chotyńcu
Cerkiew w Chotyńcu z dzwonnicą z Torek

Cerkiew, rozbudowana w XVIII stuleciu, duża, z przysadzistymi kopułami, wyróżnia się oryginalną, bardzo harmonijną bryłą i galeryjkami arkadowymi na drugiej kondygnacji babińca. Jest to budowla jednonawowa, o konstrukcji zrębowej, czwórdzielna. Prezbiterium, nawa i babiniec nakryte są kopułami na ośmiobocznych bębnach, a przedsionek dwuspadowym dachem. Pod okapem dolnej kondygnacji znajdują się soboty. Budowla wykonana jest całkowicie z drewna i z wielką przyjemnością spędziliśmy przy niej sporo czasu, robiąc sobie zdjęcia na ganeczku nad babińcem.

Chotyniec
Cerkiew w Chotyńcu jest świetnym, drewnianym zabytkiem z początku XVII w. (widok od strony prezbiterium)

cerkiew grecckokatolicka
Nietypowa bryła cerkwi greckokatolckiej z galeryjkami

od przodu    kopuły    nad prezbiterium
Ośmioboczne kopuły, kryte gontem, z kutymi krzyżami na szczytach

cerkiew z sobotami    soboty
Pod sobotami nocowali ludzie, czekając na niedzielną poranną mszę

Staś na  galeryjce    ja na ganku
Galeryjki były bardzo fotogeniczne, a my z nimi ;)

panienka z okienka    ja na ganku

zamek    zawias
Żelazne detale

Prawie cały dzień spędziliśmy w Jarosławiu, tysiącletnim mieście nad Sanem, nazywanym perłą renesansu. Rzeczywiście, urocze Stare Miasto z kamienicami z podcieniami z XVI – XVIII wieku zachowało charakter zabytkowy. Domy, niegdyś kupieckie, posiadają kryte podwórka z balkonami, duże sienie i rozbudowany system piwnic, służących do przechowywania towarów na handlel. Dawniej bowiem, w XV – XVII wieku, Jarosław był miastem handlowym, słynnym na całą Europę z jarmarków. Dziś w kilkupiętrowyvh piwnicach utworzono trasę turystyczną, która jest dużą atrakcją tego miasta.

Kamieniczki w rynku w Jarosławiu     studnia
Rynek w Jarosławiu

Ale najsłynniejszymi zabytkami Jarosławia są renesansowy ratusz z XV wieku i siedemnastowieczna kamienica Orsettich. Ten piękny budynek posiada głębokie podcienia wsparte na kolumnach i dwóch narożnych, potężnych filarach oraz lekką attykę. W jego sieni tnabyłam bilety na podziemną trasę turystyczną oraz informator. A dzięki niemu dokonałam odkrycia, które żywo mnie zainteresowało.

Jarosław - rynek
Rynek w Jarosławiu

ratusz
Renesansowy ratusz w Jarosławiu

kamienica Orsettich
Renesansowa kamienica Orsettich

kamienica Orsettich
Perła renesansu i wizytówka Jarosławia posiada piękną attykę i stoi na potężnych filarach

Otóż Jarosław był w dawnych stuleciach prywatnym miastem Jana III Sobieskiego a jeszcze wcześniej rodu Kostków. Zafrapowało mnie to bardzo, gdyż teściowa moja pochodzi z rodziny, która wyodrębniła się swojego czasu z Kostków – tych samych, z których pochodził św. Staniaław Kostka. Zaaferowana oznajmiłam tę nowinę mężowi, ale Staś przyjął to ze stoickim spokojem, jak zawsze zresztą traktuje swe pochodzenie i rodzinne koligacje. Mnie zaś bardzo ta wiadomość przypadła do gustu: mieli swe prywatne miasta Zamoyscy, miał król Sobieski, mieli też Kostkowie :)

Następny zabytek, który zwiedziliśmy, okazał się być ufundowany w XVI wieku właśnie przez właścicielkę miasta, Zofię Kostka. Jest nim najstarszy w Polsce pojezuicki kościół Bożego Ciała, posiadający obecnie godność kolegiaty. Potężny renesansowy kościół został rozbudowany w XVII wieku o kaplice boczne. Wchodzi się do niego po schodach, przekraczając mur, ozdobiony kolekcją kamiennych rzeźb Huttera, jednego z najlepszych rzeźbiarzy XVIII wieku.

Jarosław - kolegiata
Kolegiata p.w. Bożego Ciała w Jarosławiu

rzeźby
Kolekcja rzeźb przed kolegiatą w Jarosławiu

Do kościoła prowadzą spiżowe drzwi z płaskorzeźbami, przedstawiającymi sceny z historii Polski.

płaskorzeźba z klamką     płaskorzeźba
Płaskorzeźby na spiżowych drzwiach kolegiaty

sceny z historii     spiżowe drzwi
Płaskorzeźby obrazują sceny historyczne

Świątynia posiada w środku wspaniałe polichromie z początków XX wieku i piękne witraże. Na jednym z nich znaleźliśmy herb Kostków i nasz: Dąbrowa.

nawa główna        ołtarz
Nawa główna z ołtarzem

polichromie na suficie     piękne polichromie
Polichromie na suficie

witraż  herbami     witraż z Dąbrową
Witraże z herbami właścicieli Jarosławia, wśród nich herb Kostków (i nasz): Dąbrowa (podkowa ze złotymi krzyżami na niebieskim tle)

witraż1        witraż2

W miejscu, gdzie dawniej stał zamek kolejnych właścicieli: Tarnowskich, Jarosławskich, Kostków i Ostrogskich, stoi od połowy XVIII wieku cerkiew, obecnie greckokatolicka. Jej bryła nie posiada charakteru typowego dla cerkwii. W jej fasadzie zwracają uwagę dwie narożne wieże i brama z ciekawym portalem, zwieńczonym u góry ażurowymi rozetami na kolumienkach.
W środku są ładne polichromie utrzymane w zielono – złotej tonacji i nietypowy ikonostas.

Jarosław - cerkiew
Cerkiew w Jarosławiu

wejście        portal
Ozdobny portal

nawa główna        ołtarz z  ikonostasem
Nawa główna z ikonostasem

polichromie
Cerkiew w Jarosławiu ma bogato malowane wnętrze

Następnym zabytkowym obiektem, w którym spędziliśmy sporo czasu, było opactwo benedyktynek, ufundowane na początku XVII wieku przez Annę Ostrogską z domu Kostka (skądinąd wnuczkę księżnej mazowieckiej – cóż za parantele! ;)

Jarosław - opactwo
Kościół benedyktyński

Opactwo obejmuje kościół, klasztor, budynek dawnej kanonii i otoczone jest długą linią murów obronnych z 8-ma basztami i wieżą bramną. Cały kompleks wygląda bardzo malowniczo. Budynek klasztorny z czerwonymi, łamanymi dachami, w tle górujące wieże kościoła a wszystko otoczone ceglanymi murami i basztami.
Kościół benedyktyński jest barokowy i posiada również piękny, barokowy ołtarz główny.

Opactwo benedyktynek
Kościół benedyktyński i budynek opactwa w Jarosławiu

opactwo

wieża      portal
Wieża i ozdobny portal kościelny

mur
Mur obronny

baszta obronna    baszta z murem - Jarosław    baszta
Baszty obronne

ołtarz      sufit
Barokowy ołtarz główny i ozdobne sklepienie kościoła

Zainteresowało nas to, że na wieczór planowany był w kościele koncert, więc postanowiliśmy znaleźć sobie jakiś nocleg i wrócić tu na ucztę muzyczną. W spokoju oddałam się nastrojowi muzyki, cudnie brzmiącej w zabytkowych wnętrzach kościoła, tym bardziej, że moja siostra meldowała mi, że mój ukochany kotek, Łobuzek, wrócił do domu ze spaceru, rzucił się na jedzenie, jakby bał się, że go zabraknie i teraz siedzi bezpiecznie zamknięty.

Na miejsce noclegowe wybraliśmy skansen „Pastewnik” w Przeworsku, gdyż można tutaj przespać się w autentycznej XIX-wiecznej zagrodzie. Stoi tu kilka starych domów, konstrukcji zrębowej, krytych gontem i ogólnie miejsce jest sympatyczne

skansen Pastewnik
Na terenie skansenu Pastewnik można przenocować na campingu albo w starych zagrodach

 Pastewnik    studnia

 zagroda
W tym domku nocowaliśmy

dom gacki
Dom gacki konstrukcji wieńcowo - węgłowej z werandą

klomb     baryłka

Wieczorem zadzwoniliśmy jeszcze z życzeniami dla syna, który miał tego dnia urodziny i poszłam spać, postanawiając wyjątkowo nie pytać siostry o koty. Zwyczajowo zawsze wieczorem pytałam sms-owo o nasze koty, gdy zostawialiśmy je pod cudzą opieką, ale tym razem postanowiałam dać już siostrze spokój. Skoro Iwona nie melduje, co u kotów, pewnie już Łobuza nie wypuszczała więcej z domu, tym bardzie, że zapowiadano wielką burzę...

Nie miałam żadnego złego przeczucia... A mój kot już wtedy pewnie nie żył lub leżał gdzieś ranny...

O poranku następnego dnia wpadliśmy na chwilę do Przeworska, aby zahaczyć o ciekawy, klasycystyczny pałac Lubomirskich i poznać bliżej cenne gotyckie zabytki tego miasta: piękną, piętnastowieczną bazylikę kolegiacką Duch Świętego z klasztorem Bożogrobowców z podkreślonym czerwoną farbą rysunkiem gotyckich sklepień i bogatym barokowym ołtarzem oraz kaplicą Bożego Grobu, a także oglądany, niestety tylko z zewnątrz, gotycki kościół Bernandynów św. Barbary, też z XV wieku.

pałac Lubomirskich
Pałac Lubomirskich w Przeworsku

bazylikę kolegiacką Bożogrobowców          bazylikę Bożogrobowców
Bazylika kolegiacka Bożogrobowców

bazylika w Przeworsku
Gotycka bazylika w Przeworsku

nawa główna
Nawa główna bazyliki w Przeworsku

ołtarze
Wspaniałe, bogate barokowe ołtarze bazyliki -

stalle
Ołtarz boczny i pozłacane stalle

ambona     zwieńczenie
Ambona i szczyt ołtarza głównego w stylu baroku toskańskiego

sklepienie     organy
Gotyckie sklepienie i barokowe organy

kościół bernardynów     gotycki kościół w Przeworsku
Gotycki kościół Bernardynów w Przeworsku

domki tkaczy
Domki tkaczy w Przeworsku

wieża   c.d. - zabytki Ziemi Przemyskiej: Przemyśl, zamek w Krasiczynie, Kalwaria Pacławska, Piątkowa Ruska


Powrót do strony o Ziemi Hrubieszowskej i Przemyskiej



Powrót do strony głównej o podróżach

mail